Với doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp khởi nghiệp (Startup) nói riêng, việc IPO, niêm yết trên sàn chứng khoán và trở thành công ty đại chúng thường được xem là điều cốt lõi. Nó giống như một phần thưởng lớn cho nhiều năm, đôi khi nhiều thập cố gắng phát triển. Tuy nhiên bấy lâu nay, nhiều doanh nghiệp muốn trở thành một doanh nghiệp đại chúng chỉ là bởi các doanh nghiệp khác đều làm vậy. Với những nhận thức và đánh giá gần đây về ưu và nhược điểm của việc trở thành doanh nghiệp đại chúng, rất nhiều công ty khởi nghiệp Startup đang không hướng đến IPO.
Khái niệm IPO – Phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng
IPO (Initial Public Offerings) hay còn gọi là Phát hành chứng khoán lần đầu ra công chúng là việc 1 doanh nghiệp cổ phần lần đầu tiên thực hiện phát hành chứng khoán của mình tới công chúng đầu tư ở bên ngoài công ty và phương thức chào bán chứng khoán phải tiến hành công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng. Doanh nghiệp khi đó sẽ trở thành một doanh nghiệp đại chúng (public company)
Trong định nghĩa về IPO cần lưu ý tới các điểm sau:
– Để hiểu định nghĩa IPO, cần hiểu khái niệm phát hành cổ phiếu lần đầu. Phát hành cổ phiếu lần đầu là việc một công ty lần đầu tiên thực hiện việc phát hành cổ phiếu của mình cho công chúng.
– Công chúng trong định nghĩa về IPO được hiểu là một số lượng lớn nhất định các nhà đầu tư tham gia mua một tỷ lệ nhất định chứng khoán phát hành. Tỷ lệ này phụ thuộc vào quy định cho phép của Nhà nước, thường thì các nước khác nhau có tỷ lệ khác nhau..
Vai Trò IPO đối với doanh nghiệp
Việc phát hành cổ phiếu sẽ giúp cho Công ty có thể huy động vốn khi thành lập hoặc để mở rộng kinh doanh. Nguồn vốn huy động này không cấu thành một khoản nợ mà công ty phải có trách nhiệm hoàn trả nên áp lực về khả năng cân đối thanh khoản của công ty sẽ giảm rất nhiều, trong khi sử dụng các phương thức khác như phát hành trái phiếu công ty, vay nợ từ các tổ chức tín dụng …thì hoàn toàn ngược lại.
Các công ty đại chúng với các thông tin được công khai và có tính tin cậy hơn, có thể tiếp cận với nguồn vốn rẻ và do đó có thể thu hút các nguồn lực chất lượng cả về nhân lực, kỹ thuật và tiền tệ. Các công ty trở thành đại chúng, sự tín nhiệm của họ tốt lên trong mắt công chúng, nhà cung cấp và khách hàng, dẫn đến đối thủ cạnh tranh sẽ bị đe dọa.
Tuy nhiên, mỗi phương thức huy động vốn đều có những ưu nhược điểm riêng và nhà quản lý công ty phải cân nhắc, lựa chọn tùy từng thời điểm và dựa trên những đặc thù cũng như chiến lược kinh doanh của công ty để quyết định phương thức áp dụng thích hợp.
IPO với doanh nghiệp khời nghiệp (Startup)
Cách đây không lâu, mọi doanh nhân đều mơ ước Startup của mình sớm trở thành một doanh nghiệp đại chúng và là tiền đề phát triển thành một doanh nghiệp đa quốc gia. IPO được xem như một phương pháp đơn giản để huy động vốn từ thị trường, đồng thời cũng mang lại cổ tức và những cú hích lớn cho sự phát triển. Tuy nhiên, mọi thứ đã thay đổi rất nhiều trong những năm gần đây. Rất ít công ty khởi nghiệp ngày nay muốn trở thành công ty đại chúng. Có thể có một số ngoại lệ với các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực bán lẻ, nhưng thống kê lại, tỷ lệ này vẫn duy trì ở mức thấp với các công ty khởi nghiệp. Rất nhiều doanh nhân của thế hệ này xa lánh và không quan tâm đến IPO.
Dưới đây là một vài lý do khiến các công ty khởi nghiệp ngày càng trở nên hờ hững với IPO:
a. Các công ty đại chúng phải chịu áp lực đáng kể
Cổ đông thường tập trung vào lợi nhuận ngắn hạn hơn là phát triển dài hạn. Họ hạnh phúc nhất khi có sự gia tăng liên tục về giá cổ phiếu, vì vậy họ có thể bán cổ phần của họ và kiếm được lợi nhuận dễ dàng. Điều này đặt áp lực to lớn vào các doanh nhân và các công ty khởi nghiệp để tăng thu nhập hiện tại, và chỉ được dành ít nguồn lực cho các khoản đầu tư chiến lược mang tính chất dài hạn. Hơn nữa, các công ty đại chúng luôn có nguy cơ bị thâu tóm. Cho dù thân thiện hay thù địch, những nỗ lực thâu tóm có thể đe doạ cả những doanh nhân trong những công ty đại chúng tốt nhất. Điều này thường xuất phát do hội đồng quản trị và cổ đông không còn tập trung vào tầm nhìn của người sáng lập ví dụ về ý định tạo ra các sản phẩm có thể thay đổi thế giới.
b. Tăng rủi ro công bố thông tin
Các công ty khởi nghiệp khi có ý định IPO cần phải thông báo lộ trình IPO cho công chúng trong đó có các đối thủ và nhà phê bình. Các doanh nghiệp nhỏ thường được điều hành bởi một nhóm các giám đốc điều hành miễn cưỡng tiết lộ chi tiết tài chính hoạt động, các tiêu chí ra quyết định và các phương thức chi trả lương thưởng. Tuy nhiên, khi một công ty khởi nghiệp trở thành đại chúng nó phải công khai các thông tin, và đối mặt với thách thức không nhỏ trước các ý kiến tría chiều của hàng ngàn cổ đông. Ngoài ra, nhân viên và giám đốc của công ty đại chúng có nguy cơ đối mặt với các cáo buộc hình sự nếu như có các tuyên bố gây hiểu lầm hoặc sai lệch trong công bố thông tin. Ngoài ra, nhân viên cũng có nguy cơ bị bắt nếu thực hiện các giao dịch nội gián.
c. Các vấn đề về sự thiếu phù hợp
Những người sáng lập Startup được nghiên cứu cho thấy là những người thường không phù hợp với một công ty đại chúng. Nhiều người sáng lập không thoải mái trước viễn cảnh tiếp xúc với các nhà phân tích, đáp ứng các yêu cầu về báo cáo pháp lý và đáp ứng trả lời các câu hỏi yêu cầu của các cổ đông. Họ cũng nhận thức sâu sắc về quyền lực bị giảm trong một công ty đại chúng, cảm thấy bức bí khi phải duy trì hình ảnh và các mối quan hệ một cách chuẩn mực, ngay cả với những người hay những vấn đề họ không đồng tình.
d. Một hướng đi tốn kém
Ngày càng có nhiều công ty khởi nghiệp nhận ra rằng việc hướng đến IPO là một việc làm tốn kém. Các doanh nhân ngày nay nhận thức được rằng họ có thể có chịu nhiều thiệt hại trước sự biến động của thị trường chứng khoán. Một số sự kiện xảy ra ở thế giới bên ngoài có thể làm gián đoạn hoạt động của một công ty đại chúng, và điều này có thể gây bất ổn cho việc quản lý một công ty khởi nghiệp. Chủ doanh nghiệp ngày nay và trong thế kỷ này muốn kiểm soát kiềm chế tối đa những yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận. Vì hầu hết mọi người bắt đầu kinh doanh để tận hưởng sự tự do gắn liền với tinh thần doanh nhân, nên một IPO không hẳn là một ý tưởng hay.